TÍNH ÂM DƯƠNG CỦA LÒNG TỰ TRẮC ẨN

Khái niệm âm dương xuất phát từ triết học Trung Quốc cổ đại. Nó thừa nhận rằng có hai khía cạnh của một nguyên lý năng lượng phổ quát luôn mang tính biện chứng. Âm tượng trưng cho sự tĩnh lặng và dương tượng trưng cho sự chuyển động. Âm là năng lượng mềm mại, nhường nhịn, dễ tiếp thu, nuôi dưỡng trong khi Dương là năng lượng vững chắc, mạnh mẽ, chỉ huy, hướng đến mục tiêu. Âm từ trước đến nay gắn liền với tính nữ và dương với tính nam, nhưng cả hai đều được coi là những khía cạnh thiết yếu của con người, bất kể giới tính. Bởi vì âm và dương là những biểu hiện bổ sung của khí, hay sinh lực sống quan trọng, mỗi yếu tố đều đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe và hạnh phúc của chúng ta. Thực chất, nếu nhìn từ góc độ này, bệnh tật bắt nguồn từ sự mất cân bằng của hai nguồn năng lượng này. Như đã thấy trong biểu tượng quen thuộc của âm và dương, bóng tối tượng trưng cho âm và ánh sáng tượng trưng cho dương, âm và dương là hai cực đối lập, và trong dương có âm – trong âm có dương, đại diện cho thuyết bất nhị căn bản. Phép ẩn dụ về âm và dương này phản ánh chặt chẽ sự khác biệt cốt lõi giữa lòng trắc ẩn mãnh liệt và dịu dàng. Mặc dù lòng từ bi với bản thân thường không được thảo luận từ góc độ này và tôi chắc chắn không phải là chuyên gia về triết học Trung Quốc, nhưng đó là một khuôn khổ hữu ích mà tôi rút ra với sự tôn trọng và khiêm tốn.

Phẩm chất âm của lòng trắc ẩn dịu dàng bao gồm việc “ở bên” chính mình theo cách chấp nhận. Nó bao gồm việc an ủi bản thân mình, trấn an bản thân rằng chúng ta không cô đơn, và hiện diện với nỗi đau của mình. Đây là sức mạnh chữa lành của lòng từ bi với bản thân. Một ví dụ điển hình về lòng từ bi dịu dàng là một người mẹ đang ôm và ru đứa con đang khóc của mình. Khi chúng ta cảm thấy bị tổn thương hoặc không thỏa đáng, chúng ta ở đó để xoa dịu bản thân, xác nhận nỗi đau của mình và đón nhận con người thật của mình. Chúng ta khai thác nguồn năng lượng quan tâm dễ dàng chảy đến những người chúng ta yêu quý và hướng nó vào bên trong. Một cách để mô tả cảm giác khi chúng ta thể hiện lòng từ bi dịu dàng với bản thân là sự hiện diện đầy yêu thương, kết nối, tương ứng với lòng nhân ái, tính tương đồng nhân loại và chánh niệm. Khi chúng ta ôm lấy nỗi đau của mình bằng lòng trắc ẩn, chúng ta cảm thấy được yêu thương. Khi chúng ta nhớ về tính tương đồng nhân loại của chính mình, chúng ta cảm thấy được kết nối. Khi chúng ta quan tâm đến nỗi đau của mình, chúng ta đang hiện diện. Với sự hiện diện yêu thương và kết nối, nỗi đau của chúng ta trở nên có thể chịu đựng được và bắt đầu chuyển hóa.

Phẩm chất dương của lòng từ bi mãnh liệt gắn liền với việc “hành động trong đời” để giảm bớt đau khổ. Những hành động sẽ khác nhau tùy hoàn cảnh, nhưng những hành động này có xu hướng liên quan đến việc bảo vệ, chu cấp hoặc thúc đẩy bản thân. Năng lượng năng động của lòng trắc ẩn được ẩn dụ giống như Gấu mẹ hung dữ bảo vệ đàn con của mình khi bị đe dọa, hoặc bắt cá để cho chúng ăn, hoặc rời khỏi lãnh thổ nơi tài nguyên đã cạn kiệt để tìm một ngôi nhà mới có nhiều thứ hơn để cung cấp. Cũng giống như sự dịu dàng có thể hướng vào bên trong, năng lượng mãnh liệt của Gấu Mẹ cũng có thể hướng vào bên trong. Chúng ta có thể đứng lên và bảo vệ bản thân, có thể nuôi dưỡng và chu cấp cho bản thân, đồng thời có thể thúc đẩy những thay đổi cần thiết để phát triển.

Câu hỏi cốt lõi của lòng trắc ẩn với bản thân là “Tôi cần gì ngay bây giờ?” và cụ thể hơn là “Tôi cần gì để giúp giảm bớt nỗi đau của mình?” Câu trả lời cho câu hỏi này thay đổi tùy theo hoàn cảnh. Đôi khi điều chúng ta cần là chấp nhận mọi sự không hoàn hảo của con người; trong trường hợp này cần phải có lòng từ bi dịu dàng.

Tuy nhiên, khi chúng ta cần bảo vệ bản thân khỏi những tổn hại có thể xảy ra, các yếu tố của lòng trắc ẩn lại có biểu hiện khác. Lòng nhân ái trong trường hợp này là dũng cảm. Chúng ta tìm thấy sự can đảm cần thiết để vạch ra ranh giới, nói không, cứng rắn như thép. Tính tương đồng nhân loại giúp chúng ta nhận ra rằng chúng ta không đơn độc trong cuộc chiến của mình, rằng tất cả mọi người đều xứng đáng được đối xử công bằng. Chúng ta được trao quyền bằng cách tham gia cùng những người khác và đứng lên vì lẽ phải. Chánh niệm giúp chúng ta hành động rõ ràng và quyết đoán – nhìn thấy và nói lên sự thật. Khi lòng từ bi với bản thân nhằm mục đích bảo vệ bản thân khỏi bị tổn hại, chúng ta thể hiện sự dũng cảm, được trao quyền, trong sáng và rõ ràng.

Khi mục tiêu của chúng ta là chu cấp cho bản thân, cho bản thân những gì chúng ta cần để hạnh phúc, thì hình thức lại thay đổi. Trong trường hợp này, lòng tốt với bản thân có nghĩa là chúng ta hoàn thiện bản thân về mặt cảm xúc, thể chất và tinh thần. Chúng ta hành động để đáp ứng nhu cầu của chính mình và biết rằng chúng quan trọng. Tính nhân văn chung cho phép chúng ta làm hài lòng bản thân và người khác một cách cân bằng và bình đẳng. Chúng ta không ích kỷ, nhưng chúng ta cũng không hạ thấp nhu cầu của mình. Chúng ta tôn trọng mong muốn của mọi người—bao gồm cả mong muốn của chính mình. Chánh niệm tạo điều kiện cho chúng ta có khả năng sống chân thật, thực sự biết những gì chúng ta cần, trong sâu thẳm, để chúng ta có thể trao nó cho chính mình và luôn trung thực với các giá trị của mình. Khi lòng trắc ẩn được hướng tới mục đích chu cấp cho bản thân, chúng ta thể hiện sự chân thực theo cách cân bằng và trọn vẹn.

Cuối cùng, khi mục đích của chúng ta là thúc đẩy bản thân đạt được mục tiêu hoặc tạo ra sự thay đổi, thì cần phải có một hình thức trắc ẩn khác với bản thân khác. Lòng tự trắc ẩn đòi hỏi chúng ta khích lệ và hỗ trợ bản thân làm điều gì đó khác biệt – giống như cách các huấn luyện viên giỏi động viên các vận động viên của họ hoặc cách cha mẹ động viên con cái họ. Những lời phê bình và phản hồi mang tính xây dựng được sử dụng để giúp chúng ta cố gắng hết sức. Việc thừa nhận tính tương đồng nhân loại cho phép chúng ta học hỏi từ những thất bại của mình. Chúng ta sử dụng trí tuệ để xác định hướng hành động phù hợp, hiểu rằng chúng ta sẽ mắc sai lầm một cách tự nhiên và sẽ trưởng thành từ việc học hỏi từ sai lầm của chính mình. Và chánh niệm mang lại tầm nhìn để nhận ra những gì cần phải làm, thừa nhận những gì không phục vụ chúng ta và theo đuổi những hành động có thể phục vụ chúng ta tốt hơn. Chúng ta thấy rõ các bước tiếp theo của mình và luôn tập trung vào mục tiêu của mình. Khi lòng từ bi nhằm mục đích thúc đẩy bản thân, chúng ta thể hiện tầm nhìn sáng suốt và đáng khích lệ. 

Vị Bồ Tát của Lòng Từ Bi – Avalokiteshvara (có nghĩa là “vị lắng nghe âm thanh đau khổ của thế gian kêu cầu mà cứu độ một cách tự tại”) có rất nhiều tay, mỗi tay mang theo một công cụ khác nhau nhằm làm giảm đi nỗi đau khổ.

Bảng trên thể hiện một số hình thức tự trắc ẩn khác nhau mà chúng ta có thể sử dụng với chính mình. Một số người thắc mắc tại sao có ba hình thức từ bi mãnh liệt và chỉ có một hình thức từ bi dịu dàng. Đó là bởi vì việc “ở bên” nỗi đau của chúng ta hàm ý sự tĩnh lặng. Nó đòi hỏi phải chấp nhận mọi thứ như hiện tại với một trái tim rộng mở, và do đó chỉ có một hình thức chính. Mặc dù chúng ta có thể thể hiện trái tim rộng mở này theo những cách hơi khác nhau (xoa dịu về mặt thể xác, nói những lời tử tế, v.v.), nhưng tất cả đều nằm dưới sự hiện diện từ bi. Hành động để giảm bớt đau khổ của chúng ta có nhiều hình thức đa dạng hơn. Trên thực tế, có thể có nhiều hơn ba hình thức, và sự biểu hiện của lòng trắc ẩn trong hành động cũng đa dạng tùy theo nhu cầu của con người chúng ta. Tuy nhiên, ba hình thức hành động chính là: bảo vệ, cung cấp và động viên đã nắm bắt được một số cách thiết yếu nhất mà chúng ta có thể sử dụng, nhằm thể hiện lòng trắc ẩn với chính mình để giảm bớt đau khổ.

Nguồn bài viết: 

• Sách:”Lòng trắc ẩn mãnh liệt: Làm thế nào để phụ nữ có thể khai thác lòng tốt để lên tiếng, khẳng định sức mạnh của mình và phát triển” – Tiến sỹ Kristin Neff

Dịch & Biên tập: Quỳnh Anh – VCP Tâm lý học Tâm thức Việt Nam

Tìm hiểu thêm những bài viết về Lòng trắc ẩn tại đây