Nói ngọng là tình trạng khá phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong độ tuổi mẫu giáo và đầu tiểu học. Tuy nhiên, nếu không được can thiệp kịp thời và đúng cách, trẻ nói ngọng có thể gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp, học tập và hình thành sự tự tin xã hội. Tại Thanh Hóa, ngày càng nhiều phụ huynh quan tâm đến việc can thiệp trẻ ngọng, coi đây là bước quan trọng giúp con phát triển ngôn ngữ và hòa nhập cộng đồng tốt hơn.
1. Thế nào là nói ngọng?
Nói ngọng là hiện tượng trẻ phát âm sai một hoặc nhiều âm vị trong tiếng Việt. Một số dạng phổ biến gồm:
-
Nói nhầm các phụ âm đầu như “l” – “n”, “s” – “x”, “ch” – “tr”
-
Nói thiếu hoặc thừa âm, nói méo tiếng, không rõ chữ
-
Nói không đúng ngữ điệu hoặc khó khăn trong điều phối các cơ quan phát âm (lưỡi, môi, vòm họng…)
Ở lứa tuổi mẫu giáo (2–5 tuổi), nói ngọng có thể là một phần trong quá trình phát triển ngôn ngữ. Tuy nhiên, nếu sau 5 tuổi trẻ vẫn ngọng dai dẳng, hoặc nói khó nghe khiến người khác không hiểu thì cần được đánh giá và can thiệp sớm.
2. Nguyên nhân khiến trẻ nói ngọng
Trẻ nói ngọng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau:
- Nguyên nhân chức năng: Do thói quen sai khi học nói, bắt chước cách phát âm không chuẩn từ người thân.
- Nguyên nhân cơ học: Dị tật cấu trúc miệng như ngắn phanh lưỡi, hở hàm ếch, bất thường khớp cắn.
- Nguyên nhân phát triển: Trẻ có chậm phát triển ngôn ngữ, rối loạn ngôn ngữ, tự kỷ, hoặc gặp khó khăn về nhận thức.
- Môi trường: Trẻ ít được tương tác, ít được khuyến khích nói chuyện, xem TV quá nhiều, sử dụng thiết bị điện tử thay cho giao tiếp trực tiếp.
3. Khi nào cần can thiệp trẻ nói ngọng?
Cha mẹ nên đưa trẻ đi đánh giá và can thiệp nếu:
-
Trẻ trên 5 tuổi vẫn phát âm sai nhiều âm
-
Người lạ khó hiểu lời nói của trẻ
-
Trẻ ngại nói, mất tự tin khi giao tiếp
-
Có dấu hiệu bất thường về cấu trúc răng miệng, thở bằng miệng, phát âm thiếu hơi
Can thiệp trẻ ngọng ở Thanh Hóa hiện đã được triển khai tại nhiều trung tâm giáo dục và trị liệu ngôn ngữ, đặc biệt tập trung ở thành phố và các huyện lớn.
4. Các phương pháp can thiệp nói ngọng
Việc can thiệp sẽ dựa vào nguyên nhân, mức độ sai âm và đặc điểm cá nhân của từng trẻ. Một số phương pháp thường được sử dụng:
Luyện phát âm âm vị: Hướng dẫn trẻ phát âm đúng từng âm, theo chuỗi từ – cụm từ – câu
Trò chơi ngôn ngữ: Dùng các hoạt động chơi để giúp trẻ luyện âm vui vẻ, tự nhiên
Thực hành trong tình huống thực tế: Dạy trẻ nói đúng khi chào hỏi, giới thiệu bản thân, gọi món ăn
Kết hợp âm – thị: Sử dụng gương, hình ảnh minh họa để trẻ học cách định hình âm và điều khiển cơ quan phát âm
Trị liệu cấu trúc miệng: Với các trẻ có bất thường như ngắn phanh lưỡi, trung tâm có thể kết hợp với nha sĩ hoặc chuyên gia y tế để hỗ trợ điều trị kết hợp
5. Vai trò của phụ huynh trong can thiệp
Phụ huynh đóng vai trò then chốt trong việc duy trì hiệu quả can thiệp:
-
Tạo cơ hội giao tiếp hàng ngày với con qua các hoạt động như kể chuyện, hỏi – đáp, chơi trò đóng vai
-
Không chê cười, trêu chọc khi trẻ nói sai; thay vào đó nhẹ nhàng sửa đúng
-
Hợp tác chặt chẽ với giáo viên/người trị liệu để thống nhất cách luyện tập tại nhà
-
Hạn chế cho trẻ tiếp xúc nhiều với TV hoặc điện thoại, thay bằng giao tiếp trực tiếp và đọc sách cùng con
6. Trung tâm can thiệp trẻ ngọng uy tín ở Thanh Hóa
Hiện nay, Thanh Hóa có nhiều trung tâm chuyên về can thiệp trẻ ngọng với đội ngũ chuyên gia ngôn ngữ, tâm lý, giáo dục đặc biệt có chuyên môn cao. Các trung tâm uy tín thường có:
-
Đánh giá ban đầu rõ ràng, đầy đủ hồ sơ ngôn ngữ
-
Kế hoạch cá nhân hóa theo từng trẻ
-
Báo cáo tiến trình can thiệp định kỳ
-
Hướng dẫn phụ huynh luyện tập tại nhà
Phụ huynh nên lựa chọn trung tâm có giấy phép hoạt động, có chuyên gia ngôn ngữ trị liệu, và được cộng đồng đánh giá tốt.
Kết luận
Nói ngọng không chỉ là vấn đề phát âm mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ, học tập và tâm lý xã hội của trẻ. Vì vậy, việc can thiệp trẻ ngọng ở Thanh Hóa một cách bài bản, sớm và đúng phương pháp là hết sức cần thiết. Với sự đồng hành của gia đình và chuyên gia, phần lớn trẻ có thể cải thiện rõ rệt khả năng phát âm và giao tiếp.
Nếu bạn cần tư vấn đánh giá hoặc chương trình can thiệp trẻ đặc biệt ở Thanh Hóa, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi:
- Viện Tâm lý Giáo dục VCP
- Hotline: 0328372737
- Website: tamlyhocvn.com
- Can thiệp & Đánh giá: 8h – 18h hàng ngày
*Các bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, cần liên hệ chuyên gia để được tư vấn cụ thể
