Cuộc khảo sát Stress tại Mỹ mới nhất của APA tiết lộ rằng 77% người tham gia cho biết “tương lai của quốc gia” là một nguồn gây căng thẳng đáng kể trong cuộc sống của họ, tiếp theo là nền kinh tế (73%) và cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2024 (69%).
Tỷ lệ căng thẳng cao và mức độ nghiêm trọng của nó đã khiến stress trở thành một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng của các nhà tâm lý học. Trong nhiều năm qua, họ đã thực hiện hàng trăm công trình nghiên cứu về chủ đề này, giúp làm sáng tỏ các nguồn gốc và hệ quả đa dạng của stress — cũng như xác định các yếu tố bảo vệ và giải pháp cho trải nghiệm phổ quát nhưng không đồng đều này.
Dưới đây là một số phát hiện quan trọng từ các nghiên cứu đó:
1. Stress có thể biểu hiện trên cơ thể
Dù stress thường được xem là trải nghiệm về mặt tinh thần và cảm xúc, nhưng ảnh hưởng của nó đến cơ thể đã được ghi nhận rõ ràng. Ai cũng từng cảm nhận việc tim đập nhanh khi bị giật mình – đó là một dạng stress ngắn hạn. Tuy nhiên, stress kéo dài có thể tích tụ, gây viêm, làm suy yếu hệ miễn dịch và khiến cơ thể tiếp xúc quá mức với các hormone như cortisol. Hậu quả là người bị stress mạn tính có nguy cơ cao mắc các vấn đề như rối loạn tiêu hóa, bệnh tim mạch, tăng cân và đột quỵ.
“Điều rất quan trọng là phải xem tâm trí và cơ thể như một thể thống nhất,” tiến sĩ Rosalind S. Dorlen, nhà tâm lý lâm sàng tại New Jersey chia sẻ.
2. Ảnh hưởng thể chất của stress có thể rất nghiêm trọng ngay cả khi bạn trông có vẻ “ổn” bên ngoài
Stress có thể âm thầm ảnh hưởng nặng nề đến những người tưởng chừng như vẫn vững vàng. Ví dụ, hai giáo sư tâm lý học Edith Chen và Greg Miller tại Đại học Northwestern đã phát hiện rằng những sinh viên da màu có thu nhập thấp – dù thể hiện sự tự chủ và kiên định mạnh mẽ – lại lão hóa nhanh hơn ở cấp độ tế bào, yếu tố dự báo nguy cơ mắc bệnh mạn tính và thậm chí là tử vong sớm.
Nói cách khác, thành công đôi khi để lại “cái giá vô hình” cho sức khỏe, theo tiến sĩ Chen. Điều đó không có nghĩa là những người từ cộng đồng yếu thế không nên nỗ lực, mà ngược lại, họ cần được hỗ trợ nhiều hơn để stress không gây tổn hại về mặt thể chất.
3. Tác động không biến mất ngay cả khi sự kiện gây stress đã qua
Tiến sĩ Chen cho biết, việc một người đã vượt qua một sự kiện căng thẳng hay sang chấn không đồng nghĩa với việc cơ thể họ sẽ hồi phục ngay. “Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa các trải nghiệm căng thẳng trong thời thơ ấu với nguy cơ mắc các bệnh như tim mạch ở tuổi trưởng thành.”
Thực tế, trong một phân tích tổng hợp năm 2022 của 187 nghiên cứu, Chen và Miller phát hiện rằng các yếu tố stress từ sớm có liên quan đến viêm nhiễm, và những tác động tiêu cực này còn kéo dài đến tuổi trưởng thành.
“Điều quan trọng là phải thừa nhận rằng cuộc sống không công bằng,” tiến sĩ Kathryn Grant từ Đại học DePaul nhận định. “Một số người phải trải qua nhiều căng thẳng hơn những người khác.” Vì vậy, chúng ta cần học cách gánh vác cùng nhau và cùng nhau hành động để xây dựng xã hội công bằng hơn.
4. Hỗ trợ xã hội có lợi cho tất cả mọi người
Một khía cạnh phổ quát của stress là sự hỗ trợ xã hội tích cực có tác dụng bảo vệ hữu hiệu. Nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho thấy các mối quan hệ xã hội bền chặt có thể giúp ngăn ngừa các bệnh lý liên quan đến stress như trầm cảm và tim mạch, đồng thời giảm nguy cơ tử vong sớm tới 50%.
Tuy nhiên, việc tìm kiếm sự hỗ trợ đó không phải lúc nào cũng dễ dàng. Trong khảo sát Stress tại Mỹ năm nay, hai phần ba người trưởng thành cho biết họ cần nhiều hỗ trợ cảm xúc hơn trong năm qua, và hơn một nửa ước gì có ai đó để chia sẻ và xin lời khuyên.
“Hãy kết nối với mọi người, trải nghiệm thiên nhiên, đi dạo, liên hệ với một người bạn, tham gia hoạt động tình nguyện,” tiến sĩ Dorlen khuyến khích. Bà nhận thấy nhiều người ngày càng thu mình kể từ sau đại dịch – một xu hướng có thể gây hại.
5. Một số cơ chế ứng phó không đủ trong tình huống quá sức chịu đựng
Khi thiếu hỗ trợ xã hội và phải đối mặt với những căng thẳng quá lớn, con người có thể phải sử dụng đến những chiến lược đối phó không tối ưu, theo tiến sĩ Grant.
“Nếu bạn đang cố kiểm soát một điều không thể kiểm soát – như việc cha mẹ ly hôn, bạo lực trong cộng đồng hay sự tàn bạo của cảnh sát – thì điều quan trọng là bạn cần thử cách khác,” chẳng hạn như phân tán sự chú ý. “Chúng tôi thậm chí còn phát hiện rằng né tránh – vốn bị xem là cách ứng phó kém nhất – lại có thể là lựa chọn phù hợp trong những tình huống mà bạn thực sự không có quyền kiểm soát và không có phương án nào khác.”
6. Con người cần stress – và có thể trưởng thành từ nó
Stress không hoàn toàn tiêu cực. Trong khảo sát của APA, 73% người trưởng thành cho biết họ vẫn có thể hoàn thành công việc khi bị stress, và 59% cho biết họ có thể nhanh chóng vượt qua stress. “Chúng ta cần một mức độ stress nhất định để phát triển đầy đủ với tư cách con người, học cách vượt qua thử thách,” tiến sĩ Grant nói.
Một số nghiên cứu cho thấy tới 70% người từng trải qua sang chấn có thể trải nghiệm sự phát triển sau sang chấn (posttraumatic growth), đặc biệt khi họ có xu hướng chia sẻ cảm xúc tiêu cực, có nội tâm phản tư và tính cách dễ chịu.
“Phát triển sau sang chấn là điều mà các tôn giáo lớn, triết lý sống và bà ngoại của chúng ta đều từng dạy: Con không thể chạy qua nỗi đau, con phải bước qua nó,” Grant chia sẻ. “Chính những biến cố khiến ta gục ngã về mặt cảm xúc, nhưng rồi ta đứng dậy được, và lớn lên từ đó.”
Nguồn: https://www.apa.org/topics/stress/research-findings
Nếu bạn cần tư vấn đánh giá hoặc trị liệu tâm lý, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi:
- Viện Tâm lý Giáo dục VCP
- Hotline: 0328372737
- Website: tamlyhocvn.com
- Fanpage: @vcpvietnam
*Các bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, cần liên hệ chuyên gia để được tư vấn cụ thể
