Liệu pháp ACT: Cái tôi quan sát là gì?

Bạn đã bao giờ trò chuyện với ai đó và đột nhiên nhận ra rằng bạn nghe rất ít những gì họ nói chưa? Bạn đã bao giờ nói chuyện với một nhóm bạn và đột nhiên nhận ra rằng tâm trí của bạn đã lang thang ở đâu đó? Có lẽ bạn đã từng nghe ai đó phàn nàn rằng bạn không lắng nghe. Không có gì lạ khi trả lời lời phàn nàn đó bằng một câu như, “Tôi xin lỗi; tâm trí tôi đang ở nơi khác.”

Vậy thì chính xác thì nơi đó ở đâu và làm sao bạn có thể quay lại đây?

Liệu pháp Chấp nhận và Cam kết (ACT) giúp trả lời những câu hỏi này bằng cách mô tả hai phần của chính bạn: cái tôi suy nghĩ và cái tôi quan sát (the thinking self and the observing self). Bạn có lẽ rất quen thuộc với cái tôi suy nghĩ. Đó là phần của bạn tạo ra những suy nghĩ. Nó lập kế hoạch. Nó đánh giá và phán đoán các kế hoạch của bạn. Nó hình dung những gì có thể xảy ra trong mọi tình huống. Nó ghi nhớ thông tin từ quá khứ sẽ giúp bạn giải quyết tình huống hiện tại. Đó cũng là nơi bạn tưởng tượng và mơ mộng. Bản ngã/Cái tôi suy nghĩ này là thứ mà bạn thường gọi là “tâm trí” của mình: vì tâm trí tôi, nó đang ở một nơi khác.

Cái tôi quan sát rất khác với cái tôi suy nghĩ. Cái tôi quan sát không thực sự tạo ra suy nghĩ; nó quan sát và chú ý đến những suy nghĩ mà tâm trí bạn tạo ra. Cái tôi quan sát là về sự tập trung và nhận thức. Nó là về việc chú ý. Trong khi Cái tôi suy nghĩ sử dụng tất cả các kỹ năng của mình để suy nghĩ về một trải nghiệm, Cái tôi quan sát nhận thức về một trải nghiệm theo cách sâu sắc và cởi mở.

Child observing in nature

Một ví dụ

Tôi thích chơi golf, và nếu bạn đã từng thử chơi golf (hoặc bất kỳ môn thể thao nào), bạn đã được cảnh báo về mối nguy hiểm của “suy nghĩ vung gậy”. Bạn đang đứng trên quả bóng chuẩn bị đánh và tất cả những suy nghĩ này hiện lên trong đầu bạn. Hãy đảm bảo rằng chân bạn ở đúng vị trí. Quả bóng đã ở đúng vị trí chưa? Nhớ chuyển trọng lượng của bạn khi vung gậy về phía sau. Hãy chắc chắn và bắt đầu vung gậy về phía sau bằng thân dưới chứ không phải cánh tay. Đừng mắc phải lỗi tương tự như bạn đã mắc phải ở cú vung gậy trước.

Tất cả những suy nghĩ về cú đánh này đều là ví dụ về công việc của Cái tôi suy nghĩ. Và lý do các huấn luyện viên golf cảnh báo bạn về chúng là vì không có cách nào để lắng nghe tất cả những suy nghĩ này và đánh một cú đánh tốt. Tốt hơn là hãy chú ý đến Cái tôi quan sát. Bạn cảm nhận được chuyển động của cơ thể mình khi thực hiện một vài cú đánh tập. Bạn cảm thấy mình vào đúng vị trí. Bạn thả lỏng cơ thể và thực hiện cú đánh.

Cái tôi suy nghĩ không phải là điều xấu.  

Hãy nghe lại tất cả những điều tuyệt vời mà nó mang lại cho bạn: đánh giá, phán đoán, hình dung, ghi nhớ, lập kế hoạch, tưởng tượng. Cái tôi suy nghĩ mang lại cho loài người khả năng giải quyết một số vấn đề khó khăn và phức tạp nhất. Rất có thể, chúng ta đang ở đỉnh cao của chuỗi thức ăn vì Cái tôi tư duy của mình. Nhưng những gì hiệu quả với các vấn đề từ thế giới bên ngoài lại không hiệu quả với các vấn đề từ thế giới bên trong.

Giả sử cảm giác lo lắng và bồn chồn xuất hiện. Cái tôi suy nghĩ nói rằng, “Lo lắng… lo lắng. Đó là vấn đề. Hãy đi làm thôi.” Nó sẽ cố gắng tìm ra nguồn gốc chính xác của sự lo lắng: thời gian, địa điểm, hoàn cảnh. Nó sẽ cung cấp cho bạn cách kiểm soát sự lo lắng, đối phó với nó, thoát khỏi nó. Nó sẽ nhắc nhở bạn về thời gian trong quá khứ khi bạn cảm thấy căng thẳng; nó nói với bạn rằng nếu bạn không kiểm soát được những cảm xúc này, chúng sẽ xuất hiện trở lại trong tương lai. Và trước khi bạn biết điều đó, bạn sẽ lo lắng và căng thẳng nhiều hơn trước đây.

Đây chính là lúc Cái tôi quan sát có thể can thiệp và giúp ích

Nó không dán nhãn sự lo lắng và căng thẳng là vấn đề, là tốt hay xấu. Nó chỉ nhận thấy cảm giác căng thẳng trong cơ thể bạn và nhận thức được tất cả những suy nghĩ mà tâm trí của bạn đang đưa ra cho bạn về cách thoát khỏi sự lo lắng. Nó không tin vào những suy nghĩ về những gì đã xảy ra trong quá khứ hoặc những gì có thể xảy ra trong tương lai. Và nếu bạn có thể ở trong Cái tôi quan sát của mình đủ lâu, bạn sẽ tiếp cận được một phản hồi (không phải là phản ứng) phù hợp hơn với những gì mang lại cho bạn ý nghĩa, với những gì bạn coi trọng như một con người.

Rất có thể, bạn rất quen thuộc với công việc của Cái tôi suy nghĩ và sự hiểu biết sâu sắc mà nó có thể mang lại. Nhưng Cái tôi quan sát có một trí tuệ để cung cấp có thể làm phong phú thêm cuộc sống của bạn… cho dù đó là việc duy trì sự tham gia vào cuộc trò chuyện, đánh một cú đánh golf tốt hay phát triển một mối quan hệ khác với sự lo lắng và phiền muộn của bạn.

Nguồn: https://www.counselingandmediationok.com/blog/thinking-selfobserving-self

Biên tập: Martin Minh Điệp, VCP Tâm lý học tâm thức Việt Nam

Bài viết liên quan
Contact Me on Zalo